Í hverfulleika lífsins er gildi þess falið

Þáttaskil urðu enn í sjúkdómsgöngu Míns heittelskaða í fyrradag þegar hugur hans lokaðist þannig að þær vökustundir sem hann á núna er hann nær samfellt í eins konar annars heims ástandi og skynjar ekki veruleika okkar hinna, er órólegur og eirðarlaus. Þetta ástand stafar af breytingu á gagnaugablaðsflogaveiki hans en það var hún sem varð til þess að hann greindist með heilakrabbameinið í október 2006. Þessi tegund flogaveiki er afar sjaldgæf og flogin sem eru mjög ólík þeim krampaköstum sem flestir kannast við. Augnaráð hans er fjarrænt og hreyfingar hægar og hann er ekki í neinum tengslum við umhverfið. Á meðan floginu stendur er hann ekki meðvitaður um það sem er að gerast sem er dálítil raunabót. En vegna þessa hefur nú verið ákveðið að gefa honum svefn-og verkjalyf í lítilli dælu sem miðlar lyfjunum jafnt og þétt út í blóðið allan sólarhringinn. ,,Þetta er eins konar draumatæki,“ sagði Lóa hjúkrunarfræðingur við Skottuna þegar hún sýndi henni litlu dæluna í kvöld. ,,Pabbi fær lyf í gegnum dæluna og þá sefur hann og dreymir fallega drauma.“

Svefninn líknar.

Sem hún skýrði þetta út fyrir barninu varð mér hugsað til þess sem Minn heittelskaði hefur sagt við mig aftur og aftur undanfarna daga: ,,Hvar eru draumarnir mínir? Mig vantar draumana mína.“

Frá því að síðasti pistillinn minn fór á Netið fyrir fáum dögum hef ég fengið ótal kveðjur og orðsendingar sem allar eru á eina lund, uppfullar með samhug, hlýju og kærleika. Fjölmörg hafa talað um að það sé gott að fá að lesa um lífsreynslu sem þau þekkja sjálf eftir að hafa staðið í svipuðum sporum en hafa kannski sjaldan haft á orði við aðra. Bæði er að okkur skortir tungutakið og einnig tækifærin til þess. Því fólk verður hrætt þegar við tölum um dauða okkar nánustu og tal um þá sem eru deyjandi eða látnir minna á þá óþægilegu staðreynd að það sleppur enginn lifandi héðan. Þess vegna hættir of mörgum til að forðast með öllu að tala um þau deyjandi og dánu. Og jafnvel getur óttinn við að segja óviljandi eitthvað ,,óviðeigandi" og særa aðra orðið til þess að hinn látni er sjaldan eða aldrei nefndur á nafn að erfidrykkjunni lokinni, næstum eins og hann hafi ekki verið til. Og það held ég að sé sárast af öllu.

Þessi mynd fylgdi einni af þeim fallegu
kveðjum sem mér hafa borist í póstinum.

Á sama tíma og ég skrifaði orðin hér að ofan fékk ég skilaboð í pósthólfið á Facebook frá Gerði Guðrúnar (a.k.a. Gaga Skorrdal fatahönnuður) sem hlustaði á viðtalið við mig á Rás 2 í morgun en hún hefur misst bæði son sinn og dóttur. Hún sagðist hafa höggvið sérstaklega eftir þeim orðum mínum að fyrir komi að síminn þagni eftir að andlát hefur orðið í fjölskyldunni en af því hef ég heyrt frá fleiri en einum. Gerður gaf mér leyfi til að vitna til orða sinna en hún segir að sér finnist sem hún búi á eyðieyju eftir lát barna sinna: ,,Síminn þagnaði í mínu tilfelli og fólk hætti bara að hafa samband þó svo að ég hafi reynt að hafa samband við það. Nú eru rúm þrjú ár síðan að sonur minn fór til annarra heima og það verða 13 ár síðan að dóttir mín fór sömu leið og hvað ég sit ein og mér finnst stundum að ég hafi ekki átt neina vini.“

Við getum ekki ráðið því hvenær dauðinn sækir okkur heim. En við getum ráðið því hvernig við bregðumst við komu hans, hvort sem það erum við sjálf sem finnum hann nálgast eða ástvinir okkar. Sorgin yfir aðskilnaðinum við ástvin er þung og þau sem standa í kring fyllast vanmætti yfir því að geta ekki breytt því sem er óumflýjanlegt. Raunin er sú samt sem áður að við búum öll yfir mætti kærleikans og hann getum við notað til þess að hjálpa þeim sem syrgja. Tölum um þau sem eru farin, hvað gerðist, hvernig þau lifðu og hvernig þau dóu. Látum þau þannig lifa áfram í minningu okkar og hjarta þótt þau hafi siglt á braut.

Ég hef lært svo ótal margt á þessarri göngu með Mínum heittelskaða um ævintýraskóginn og nú þegar hans vegferð er í þann mund að ljúka hef ég öðlast nýjan skilning á mikilvægi þess að tala um dauðann rétt eins og lífið. Því það er í hverfulleika lífsins sem gildi þess er falið. Við elskum lífið vegna þess að því lýkur, líkt og við hrífumst af fegurð blómsins vegna þess að það á eftir að fölna og döguninni vegna þess að við vitum að sólin á eftir að hníga í sæ. Við þurfum að geta talað um dauðann, á honum má ekki hvíla bannhelgi. Því hvernig getum við ella lært að deyja vel, þetta eina sem við eigum öll fyrir höndum? Við gerum okkar besta í menntakerfinu og uppeldinu til þess að búa börnin okkar undir lífið og verkefnin sem þau þurfa að takast á við en við tölum aldrei við þau um að að við eigum öll eftir að deyja. Að hvert og eitt okkar mun þurfa að skiljast við einhvern nákominn áður en kemur að okkar eigin endalokum.

Við reynum flest að útiloka það sem veldur okkur skelfingu og afneita því. Bregðumst þess vegna mörg hver við með reiði þegar okkur verður loks ljóst að dauðinn er óumflýjanlegur. Ég held að það sé miklu betra að sættast sem fyrst við þá staðreynd að lífið tekur enda. Leggja hendur niður með síðum og sóa ekki dýrmætri orku og tíma í reiði og tal um óréttlæti eða ósanngirni heldur horfa á það sem við höfum öðlast þá daga sem okkur er úthlutað saman og líta á dauðann sem kærkominn vin sem leysir sálina úr viðjum líkama sem getur ekki annast hana lengur. 

Skottan sefur vært með Baldur broddgölt sér við hlið og Hallveig Fróðadóttir kastalafrú  gætir beggja.

Þannig tala ég við börnin mín þrjú, segi þeim að sál Björgvins verði hjá Guði en líkaminn, skel sálarinnar, muni hvíla í fallega garðinum þar sem Ingimar afi er grafinn í Fossvoginum. Dóttir okkar, átta ára, ætlar að setja mörg blóm á leiðið hans pabba, sagði hún við hann með grátstaf í kverkum, því hún mun sakna hans svo mikið. ,,En svo hittir hann sjálfur pabba sinn,“ bætti hún við og saug upp í nefið. ,,Og kannski líka gömlu kisuna okkar sem dó.“ Þannig er barnshugurinn þegar byrjaður að vinna úr því sem er framundan og hún er farin að leita leiða til að sjá fleira en aðeins eigin missi.